ANKARA (AA) - CHP Genel Başkanı Özgür Özel, 'Yaşam hakkı güvence altına alınmalı. Kuryeye hız dayatan, performans kriterleri getiren, ölümle yarıştıran dijital ya da normal yollardan verilen ne talimat varsa, bunlar denetlenmeli, önüne geçilmeli.' dedi.
Özgür Özel, partisinin genel merkezinde düzenlenen 'Emeğin Türkiye'si Motokuryeler Buluşması'nda, motokuryeler ve hayatını kaybeden motokurye yakınlarıyla bir araya geldi.
Özel, programı, Ankara'da 2022'de trafikteki tartışma üzerine bıçaklanarak öldürülen motokurye Samet Özgül'ün vefatının üçüncü yıl dönümünde düzenlediklerini, Özgül'ün kardeşi Berna Özgül'ü mücadelesine destek olmak için CHP Parti Meclisi üyesi yaptıklarını anlattı.
Motokuryelerin sayısının kayıt dışı olanlarla 350 bin kişiye ulaştığını aktaran Özel, 'Bunların yüzde 80'i, yani yaklaşık 250 bini pandemiyle işsiz kalanlardan oluşuyor. İşsiz kalıyor ve yapacak başka bir iş bulamadığı için motokuryelik yapıyor.' dedi.
Özel, Türkiye İstatistik Kurumuna (TÜİK) göre son 5 yılda motosiklet sayısının yüzde 90 artarak 7 milyona ulaştığına işaret ederek, 2024'te 126 bin olan motokurye sayısının 200 bine çıktığını dile getirdi.
Motokuryelerin sayısının arttıkça sorunlarının da arttığını vurgulayan Özel, şunları kaydetti:
''Esnaf kurye' modeli adı altında güya özgürlük diye pazarlanan, her şirket bir şey buluyor; 'Sen bizim kar ortağımızsın', 'Sen bizim iş ortağımızsın', 'Sen bizim çözüm ortağımızsın.' Ettiğin karı paylaşıyorsak ortağızdır. Parayı sen kazanacaksın, ben senin için sadece bir maliyet kalemi olacağım. Bunun için de algoritmalar kuracaksın, motorun nereden gittiğinden, hangi sürede gittiğine, neyi teslim ettiğine kadar yapay zekayla analizler yapacaksın, günde 12-17 saat beni çalıştıracaksın, ondan sonra o yöne giderken bir paket daha varsa, o paketi siparişi verenden teslimat parasını içinde alıyor zaten, oraya giderken normalde iki kere gitmek gibi değil de 1,5 kere gitmek gibi, o paranın yüzde 50'sini de alıp bana hak ettiğimin içinden yarısını kesip vereceksin. Karına kar katacaksın. Sonra 'biz iş ortağıyız.' Ortak dediğin kara ortak olur. Emeği sömürülen hem de bütün dijital imkanlar yapılarak emeği sömürülen birisine 'ortak' demekle ortak olunmaz, 'esnaf' demekle esnaf olunmaz.'
Özel, paket başına ücret sisteminin hem sömürüye hem de baskıya mahkum ettiğini dile getirerek, motokuryeler için Motorlu Taşıtlar Vergisi ve P1 belgesinin ücretini sıfırlamak gerektiğini ifade etti.
- 'Hepimize düşen bir vicdani sorumluluk da var'
Motokuryelerden zorlu hava koşullarında siparişlerin yetiştirilmesinin istendiğine dikkati çeken Özel, şu değerlendirmede bulundu:
'Bunu da farkındalık olsun diye söylüyorum. Motokurye yanından hızla geçince ki hızla geçmemeli, kurallara uymalı, trafikte kendini de trafiği de tehlikeye atmamalı. Ona kızıyorsun, sonra eve gidiyorsun, arabayı park ediyorsun, sipariş veriyorsun. Sipariş beklediğin saatte, dakikada gelmeyince ya da çok açsın ve bir an önce gelmeyince geç gelen motokuryeye de kızıyorsun. Burada hepimize düşen bir vicdani sorumluluk da var. Yapılan işin ne kadar zor ve tehlikeli, evimizde ayağımızı uzatmış bu hizmeti beklerken kapıda gelene kızmak ya da trafikte onlara kızmak, bu kadar büyük bir çelişkinin aynı anda tarafı olmamak lazım. Anlayışlı olmak lazım, empati kurmak lazım, saygı duymak lazım. Esnaf değilsiniz, çünkü tekel şirketlere bağlı çalışıyorsunuz. Sizi işçi olarak kabul etmiyorlar, iş kazası geçirildiğinde bu yüzden gelirden mahrum kalınıyor.'
Özgür Özel, motokuryelerin sendika ve toplu sözleşme hakkının olmadığını, bu konuda gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerektiğini söyledi.
2023'te 68, 2024'te 63, 2025'in 10 ayında ise 75 motokuryenin hayatını kaybettiğini bildiren Özel, cezaların caydırıcı ve uygulanabilir olması gerektiğine işaret etti.
Özel, emeğin dijitalleşmesinin yanında, sömürünün dijitalleşmesine de savaş açılması gerektiğini dile getirerek, şöyle konuştu:
'Esnaf kurye yalanı ya da 'Siz bizim iş ortağımızsınız' yalanından bu sektörün bütün çalışanlarının kurtarılması lazım. 'Kendi işinin patronusun, sigortanı kendin yatır, sosyal güvenliğini kendin yap, ekipmanını kendin al' gibi hem güvencesizliğe, sigortasızlığa, kadrosuzluğa hem de ekonomik şartlardan dolayı daha kalitesiz ekipmanlar yüzünden hayatın tehlikeye atılmasına karşı net bir duruş göstermek gerekiyor. Yaşam hakkı güvence altına alınmalı. Kuryeye hız dayatan, performans kriterleri getiren, ölümle yarıştıran dijital ya da normal yollardan verilen ne talimat varsa, bunlar denetlenmeli, önüne geçilmeli. Çocuktan motokurye olmaz. Çocukların yeri okuldur. Bu alana çok sıkı bir denetim yapılmalı. Son olarak da adil ücret bir haktır, asgari ücretin altında işçi çalıştırmak suçtur ve hırsızlıktır.'
Öldürülen Samet Özgül'ün kardeşi CHP Parti Meclisi üyesi Berna Özgül de kardeşini anlatarak duygularını paylaştı.
Motokuryeler adına konuşan Sedef Seval Aydoğdu ile Engin Karakoç, sektörde yaşadıkları zorlukları, sorunları ve çözüm önerilerini anlattı.
Sahnede, hayatını kaybeden motokuryelerin isimlerinin yazılı olduğu pano, kullandığı motor ve kaskları sergilendi.
Program öncesinde 9 Eylül Parkı'nda bir araya gelen motokuryeler, konvoy halinde CHP Genel Merkezi'ne geldi.