İbn-i Sînâ, Batı dünyasında bilinen adıyla “Avicenna”, İslam dünyasının Altın Çağı’na damga vurmuş en önemli bilgin, hekim ve filozoflardan biridir. 980 yılında Buhara yakınlarındaki Efşene köyünde (bugünkü Özbekistan) dünyaya gelen İbn-i Sînâ, tıp, felsefe, mantık, matematik, astronomi ve psikoloji gibi birçok alanda yaptığı çalışmalarla hem Doğu’nun hem Batı’nın düşünce tarihine yön vermiştir.
Erken Yaşamı: Bir Dâhinin Doğuşu
Henüz çocuk yaşta olağanüstü bir zekâya sahip olduğu fark edilen İbn-i Sînâ, 10 yaşına geldiğinde Kur’an’ı ezberlemiş, mantık, matematik, felsefe gibi konularda derin bilgi sahibi olmuştur. Babasının kütüphanesinden yararlanarak kendi kendini yetiştiren İbn-i Sînâ, 16 yaşında tıp alanına yönelerek kısa sürede büyük bir birikim kazanmıştır.
18 yaşındayken Samanî Hükümdarı II. Nuh’un ağır hastalığını tedavi etmesi, onun şöhretinin yayılmasına neden olmuştur. Bu başarı sayesinde saray hekimliğine atanarak dönemin en büyük bilgi kaynaklarına erişim sağlamıştır.
Saraylardan Sürgünlere Uzanan Bir Hayat
Samanî Hanedanlığı’nın çöküşünün ardından Buhara’dan ayrılan İbn-i Sînâ, Cürcan, Rey, Kazvin ve Hârizm gibi şehirlerde hem hekimlik yaptı hem de çok sayıda eser kaleme aldı. Hayatı boyunca çeşitli hükümdarların hizmetinde doktor, danışman ve vezir olarak görev yaptı. Zaman zaman sürgün ve hapis hayatı yaşamasına rağmen bilimsel çalışmalarından asla vazgeçmedi.
Son yıllarını İsfahan’da geçiren büyük bilgin, burada en önemli eserlerini kaleme aldı. 1037 yılında İran’ın Hamedan kentinde bağırsak rahatsızlığı nedeniyle vefat etti.
Eserleriyle Bilime Yön Verdi
Yaklaşık 450 eser yazan İbn-i Sînâ’nın 240 kadar eseri günümüze ulaşmıştır. Bu eserlerin çoğu Arapça, bazıları ise Farsçadır. En bilinen eserlerinden biri, tıp tarihine yön veren El-Kânûn fi’t-Tıb (Tıbbın Kanunu)’dur. Bu dev eser, 600 yıl boyunca hem İslam dünyasında hem de Avrupa’da tıp eğitiminin temel kitabı olarak okutulmuştur.
İbn-i Sînâ, mikrop teorisini sezgisel olarak ortaya koymuş, anesteziye benzer yöntemler geliştirmiş ve hastalıkların nedenlerini bilimsel bir bakış açısıyla ele almıştır.
Felsefe alanında ise Kitabü'ş-Şifa (İyileşme Kitabı) adlı eseriyle Aristoteles felsefesini İslam düşüncesiyle birleştirerek yeni bir sentez oluşturmuştur. Bu eser, hem Doğu hem Batı düşünürlerini etkilemiş, Avrupa’da “Avicennism” adı verilen felsefi bir akımın doğmasına yol açmıştır.
Evrensel Bir Bilim İnsanı
“Şeyh el-Reis” unvanıyla anılan İbn-i Sînâ, tıbbın babası ve filozofların prensi olarak tarihe geçti. Onun çalışmaları yalnızca dönemini değil, yüzyıllar sonrasını da şekillendirdi. Akla ve bilimsel yönteme verdiği önem, onu insanlık tarihinin en büyük düşünürlerinden biri yaptı.