SİVAS (AA) - HALİFE YALÇINKAYA - Ulusal kurtuluş mücadelesine ışık tutan, 'manda ve himaye' fikrinin reddedildiği Sivas Kongresi'nin 106. yıl dönümü kutlanıyor.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları tarafından 4 Eylül 1919'da gerçekleştirilen Sivas Kongresi'ne ev sahipliği yapan, 'manda ve himaye' fikrinin reddedilerek ulusal bağımsızlık düşüncesinin benimsendiği, ulusal kurtuluş mücadelesine ışık tutacak kararların alındığı Sivas'ta, tarihi kongrenin yıl dönümü dolayısıyla etkinlikler düzenleniyor.
Milli Mücadele'ye 108 gün ev sahipliği yapan Sivas'ta, kongrenin 106. yıl dönümü dolayısıyla düzenlenen etkinliklerde Atatürk'ün Sivas'a gelişi temsili olarak canlandırıldı, 1058 kişi Sivas ağırlama halayı çekti.
Kutlamalar kapsamında yarın protokol üyelerince Atatürk Anıtı'na çelenk sunulacak, Atatürk ve Kongre Müzesi'nde Sivas Kongresi temsili olarak canlandırılacak.
Kongrenin yıl dönümünde SOLOTÜRK gösteri uçuşu yapacak, çeşitli gösteri, etkinlik ve konser programları düzenlenecek, Sivas 10. Tarım, Hayvancılık ve Gıda Fuarı'nın açılışı yapılacak.
4 Eylül Sivas Kongresi'nin 106. yıl dönümü etkinlikleri, 7 Eylül'de düzenlenecek doğa yürüyüşü, 4 Eylül Kupası Satranç Turnuvası ve Klasik Otomobil Fuarı ile son bulacak.
- Sivas Kongresi
Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919'da Samsun'da başlattığı ulusal kurtuluş mücadelesini Amasya'dan sonra 27 Haziran 1919'da 'güvenilir kent' olarak gördüğü Sivas'a gelerek sürdürdü.
Sivas'ta yapılan toplantıda ülkenin durumu görüşülerek, en kısa zamanda kentte milli bir kongre yapılmasına karar verildi.
Daha sonra Erzurum'a giden Atatürk, Erzurum Kongresi'nin ardından 2 Eylül 1919'da yeniden geldiği Sivas'ta 18 Aralık 1919'a kadar kaldı.
Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki heyet tarafından 4 Eylül 1919 Perşembe günü saat 14.00'te bugünkü Atatürk ve Kongre Müzesi binasında, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı Sivas Kongresi yapıldı.
Kayıtlara göre resmi çalışmaları 7 gün süren kongrede, Mustafa Kemal Atatürk başkanlığında ulusun kurtuluşu için çeşitli gündem maddeleri görüşüldü.
Sivas'ta 8-9 Eylül 1919 tarihlerinde 'manda' tartışmalarının yaşandığı kongre, 11 Eylül 1919'da sonuç bildirgesinin yayımlanmasıyla kapandı.
- 'Manda ve himaye kabul olunamaz'
Mustafa Kemal Paşa ve Heyeti Temsiliye, 12 Eylül 1919'da halkın da katılımıyla gerçekleştirilen toplantıda, ulusun kurtuluşu için önemli kararların yer aldığı kongre beyannamesini yayımladı.
'Manda ve himaye kabul olunamaz' gibi ulusun kurtuluşu için çok önemli kararların alındığı kongrede, ilginç bir olay da yaşandı.
Yurdun çeşitli yörelerinden delegelerin katılımıyla 4 Eylül 1919 tarihinde düzenlenen ve 'manda' konusunun da tartışıldığı kongrede, öğrenci arkadaşlarının temsilcisi olarak, aralarında topladıkları para ile kente gelen 'Hikmet' ismindeki askeri tıbbiye öğrencisi de bulunuyordu. Heyecanlı manda tartışmalarının yaşandığı 8 Eylül akşamı, Mustafa Kemal Paşa'nın odasında yapılan toplantıda, askeri tıp öğrencisi Hikmet, şunları dile getirdi:
'Paşam, delegesi bulunduğum tıbbiyeliler, beni buraya istiklal davamızı başarmak yolundaki mesaiye katılmak üzere gönderdiler. Mandayı kabul edemem. Eğer kabul edecek olanlar varsa bunlar her kim olursa olsun, şiddetle ret ve takbih ederiz. Farzı muhal, manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder, Mustafa Kemal'i vatan kurtarıcısı değil, vatan batırıcısı olarak adlandırır ve telin ederiz.'
Bu sözler karşısında duygulanan ve 'Arkadaşlar gençliğe bakın, Türk milli bünyesindeki asil kanın ifadesine dikkat edin.' diyen Mustafa Kemal Paşa, daha sonra Hikmet Bey'e dönerek, 'Evlat, müsterih ol. Gençlikle iftihar ediyorum ve gençliğe güveniyorum. Biz, ekalliyette (azınlıkta) kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz. Parolamız tektir ve değişmez, ya istiklal ya ölüm.' dedi.
O dönem Sivaslı kadınlar, Trabzon ve Erzurum'dan gelen çoğunluğu kadın ve çocuklardan oluşan vatandaşlarla yakından ilgilendi. Mustafa Kemal Paşa'nın Türk kadınlarının da Milli Mücadele'ye örgütlü olarak katılması gerektiğini ifade etmesi üzerine Sivaslı kadınlar dernek kurmak için çalışmalara başladı. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti adı verilen dernek, 9 Aralık 1919'da kuruldu.
- Sivas Kongresi'nden Cumhuriyet'in ilanına uzanan süreç
Atatürk başkanlığında 4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında gerçekleştirilen Sivas Kongresi ile Mustafa Kemal Paşa'nın gençlik yıllarından beri düşündüğü ve seslendirdiği, Samsun'a çıktığı andan itibaren resmi yazışmalarında en önemli mesele olarak yer verdiği 'milli egemenlik' ve 'milli irade' kavramları devlet hayatına yansıtılmaya başladı.
Halkın bütününü kapsayan ilk örgütsel faaliyet Sivas'ta gerçekleştirildi ve Sivas Kongresi, şekli ve içeriği itibarıyla adeta milli bir meclis işlevi gördü.
Kongrede yeni seçilen üyelerin katılımıyla yurdun tamamını kapsayan Heyeti Temsiliye, ülkenin kaderinde birinci derecede söz sahibi bir kurul halini aldı, ulusal hareketin meşru organları biçimlendirilmiş oldu.
Sivas Kongresi, devletin önündeki engelleri ortadan kaldırarak, halkı bir bütün halinde, çizdiği program doğrultusunda harekete geçirmeyi sağladı. Bu hareket, 9 Eylül 1922'de büyük bir zafere kapı açıp, 29 Ekim 1923'te ise Cumhuriyet'in ilanıyla taçlandı.
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bölüm Başkanı Öğretim Görevlisi Özden Aydın, AA muhabirine, Mustafa Kemal Atatürk'ün Samsun'dan sonra Anadolu'nun içlerine ilerleyerek çeşitli kongreler ve mitingler düzenlediğini söyledi.
Bu mitinglerin ilkinin Havza'da yapıldığını anlatan Aydın, 'Arkasından Amasya Genelgesi imzalandı. Burada çeşitli kararlar alındı. Bu kararlar, milletin bağımsızlığı ve direnişi yönünde önemli adımların atılmasını sağladı. Ardından peş peşe mitingler ve toplantılar düzenleyen Mustafa Kemal Atatürk, Erzurum'da bir kongre gerçekleştirdi. Doğu Anadolu'yu kapsayacak bir kongreydi. Yine burada da milli bilinci uyandıracak kararlar alındı. Akabinde Mustafa Kemal Atatürk, Sivas'ta bir kongre toplamaya karar verdi.' dedi.
Aydın, Sivas'ın o dönem işgal edilmemiş olmamasının önemli olduğunu vurgulayarak, şunları kaydetti:
'Ayrıca çok stratejik bir öneme de sahipti, Anadolu'nun orta yerindeydi. Mustafa Kemal Atatürk, 2 Eylül'de Sivas'a geldi. Sivas halkı onu büyük bir coşkuyla karşıladı. Kongre binasına kadar olan yerde, arkasından gelen konvoyun da desteğiyle Atatürk oldukça mutlu olmuştu. Kongre binasına geldikten sonra bir süre istirahat etti. Kongre öncesindeki yapılacak işlemler konuşuldu. Atatürk ilk gün Mondros Mütarekesi sonrasında gelişen olayların özetine haiz bir konuşma yaptı. Burada çok önemli tartışmalar yaşandı. Bunlardan ilki manda ve himaye konusuydu. İstanbul temsilcilerinden yaklaşık 25 kişi, İsmail Hami Bey önderliğinde, Amerikan mandasını savunan bir önerge verdi. Yapılan tartışmalar çok yoğunlaştı. Kongrenin en genç delegelerinden tıbbiyeli Hikmet, manda ve himayenin kesinlikle kabul edilmemesi gerektiğini, Atatürk'ün mandaya sıcak bakması durumunda dahi karşısına çıkabilecek gücü kendilerinde bulduklarını söyledi. Atatürk gençlerin bu çıkışından oldukça mutlu oldu. Daha sonra yapılan tartışmalarda manda ve himayenin kesinlikle kabul edilmeyeceğine dair karar alındı.'
Sivas Kongresi'nde Anadolu ve Rumeli'deki milli cemiyetlerin tek bir çatı altında birleştirilmesi kararının alındığını hatırlatan Aydın, 'Daha sistemli, Milli Mücadele'nin daha organize devam ettirilmesini sağlayan birliktelik kuruldu. Sivas Kongresi'nin en önemli sonuçlarından birisi Kurtuluş Savaşı'nın parolasının belirlenmesi oldu, 'Ya İstiklal Ya Ölüm'. Bu parola, Kurtuluş Savaşı'nın sonuna kadar kullanıldı.' dedi.
