İSTANBUL (AA) - Anadolu'nun kültürel ve manevi hayatında evrensel bir bilgelik sembolü olan Hacı Bektaş Veli'nin mirası, dijital ortamda araştırmacıların ve gelecek nesillerin istifadesine sunuldu.
Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığının (TÜYEK) resmi web sitesi "yek.gov.tr" üzerinden erişime açılan "Hacı Bektaş-ı Veli Dergahı Yazma Eser Koleksiyonu"nda 465 eser katalog bilgileriyle birlikte yer alıyor.
Alevi-Bektaşi tarihi, kültürü, fikriyatı, edebiyat ve toplumsal yapısının hem özgün belgelerini hem de tarihi değişim süreçlerini ortaya koyan temel kaynakları ihtiva etmesiyle tarihi bir öneme sahip olan koleksiyon, Bektaşilik üzerine yapılacak yeni çalışmalara zemin hazırlıyor.
Koleksiyon, Bektaşiliğin kurucusu Hacı Bektaş Veli, kurumsallaştırıcısı Balım Sultan ve büyük şairleri Kaygusuz Abdal ile Virani Baba gibi temel figürlerin eserlerini barındıran birincil kaynak olarak da dikkat çekiyor.
- "Hacı Bektaş Veli, bir dönemin ihyacısı, inşacısı"
TÜYEK'in Süleymaniye Külliyesi'nde gerçekleştirilen koleksiyonun tanıtım toplantısında açılış konuşmasını yapan TÜYEK Başkanı Coşkun Yılmaz, Hacı Bektaş Veli'nin Mevlana ve Hacı Bayram Veli gibi bu toprakların önemli dinamiklerinden biri olduğunu söyledi.
Yılmaz, "Hacı Bektaş Veli, bir dönemin ihyacısı, inşacısı... Kendisinin fikir dünyası, kişiliği halen konuşulmaya devam ediyor. Benim kendisiyle ilgili temel bilgim de rahmetli Esad Coşan hocanın neşrettiği 'Makalat-ı Hacı Bektaş-ı Veli' eserine dayanıyor." dedi.
TÜYEK Katalog Koordinatörü Ali Aslan, 13. yüzyılda Horasan'dan Anadolu'ya gelen Hacı Bektaş Veli'nin hoşgörü, eşitlik, adalet, din ve sevgi anlayışını merkezine alan bir gönül insanı, mutasavvıf ve öğretmen olduğunu belirtti.
Aslan, Hacı Bektaş Veli'nin Bektaşilik geleneğinin piri olarak sadece dini anlamda değil, aynı zamanda sosyal barışın ve kültürel kaynaşmanın tesisinde önemli bir rol üstlendiğini belirterek, şöyle devam etti:
"Bugün Balkanlardan Anadolu'nun en ücra köşelerine kadar izlerini sürebildiğimiz bu manevi miras, sözlü gelenekle, yazılı kültürel ilim meclislerinden edebiyat dünyasına kadar geniş bir alanda yaşamaya devam ediyor. Tanıtımını yapacağımız bu koleksiyon, bu mirasın yazılı eserler aracılığıyla günümüze ulaşmış en önemli tanıklarından biridir."
"Hacı Bektaş-ı Veli Dergahı Yazma Eser Koleksiyonu"nun kataloglama sürecinin çok hızlı ilerlediğini aktaran Aslan, "Koleksiyonda 290 cilt bulunmakta. Bir tanesi matbu olmak üzere 465 eser yer alıyor. Eserlerin dil dağılımı standart koleksiyonlarımıza göre değişkenlik gösteriyor. 295'i Türkçe, 110'u Arapça, 56'sı Farsça, 3 tanesi Arnavut alfabesi ile yazılmış. Bir tanesi de Kürtçe." diye konuştu.
- "Vefaiyye meşrebine mensup olduğunu söyleyenler var"
TÜYEK Katalog Grup Başkanı Fatih Yıldız da sunum eşliğinde yaptığı konuşmada, Hacı Bektaş Veli'nin hayatı hakkında bilgi vererek, kendisinin insanlara rehberlik etmeyi öne alan büyük bir mürşit olduğunu ifade etti.
Hacı Bektaş Veli'nin hayatını şekillendiren siyasi olaylardan birisinin Anadolu'da yaşanan Babai İsyanı olduğuna işaret eden Yıldız, şunları anlattı:
"Hacı Bektaş'ın Dede Garkın ve Baba İlyas ile irtibatı dolayısıyla kendisinin Vefaiyye meşrebine mensup olduğunu söyleyenler var. Bu güçlü bir ihtimal. Bu çevrelerden manevi olarak beslendiği söyleniyor. Daha önce Horasan'dayken Ahmet Yesevi'den, Lokman Perende'den beslendiği de söyleniyor. Araştırmalara göre bu irfanla ortaya büyük bir alim çıkmış. 'Şu meşrepten miydi, bu meşrepten miydi' demek yerine bizi ilgilendiren daha çok bu nokta olmalı."
- "Koleksiyondakilerin her biri Anadolu'nun kültürel ve manevi hafızasının bir parçasıdır"
TÜYEK Konya Yazma Eserler Bölge Müdürü Bekir Şahin, konuşmasında 2005'te Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğüne sevk edilen Hacı Bektaş-ı Veli Dergahı Yazma Eser Koleksiyonu'nun restorasyon ve korunma süreçlerine dair bilgi verdi.
Bugüne kadar koleksiyona dair Abdülbaki Gölpınarlı ve Mahmud Esad Coşan haricinde ciddi bir çalışma yapılmadığını söyleyen Şahin, "Hacı Bektaş Veli'nin öğretileri, farklı inançları aynı sofrada, farklı renkleri aynı bayrak altında, farklı gönülleri aynı sevgide buluşturmuştur. O, sadece bir gönül eri değil, bir milli birlik mimarıdır." görüşünü paylaştı.
Şahin, Hacı Bektaş Veli Külliyesi'nin 13. yüzyılda Sulucakarahöyük'te bir gönül ve irfan ocağı olarak kurulduğunu belirterek, şunları kaydetti:
"Külliye, o günden bu yana hem ilmin hem kardeşliğin hem de milli birliğin mayalandığı mekan oldu. Külliye bünyesindeki kütüphane, yalnızca kitapların dizildiği bir yer değildi. Burası bir ilim atölyesi, bir hikmet mekanıydı. Burada 'Makalat', 'Velayatname', 'Kitabü'l Fevaid', 'Besmele Şerhi' gibi eserler telif edildi. Özellikle 'Makalat', Ahmet Yesevi geleneğinin devamı olarak 'Dört Kapı Kırk Makam' anlayışını işler. Bunlar şeriat, tarikat, marifet ve hakikattir. Hacı Bektaş Veli, bu kapılardan yürüyenleri abid, zahid, arif ve aşık olarak tasnif eder. Bu yolculuk, hem insanın iç dünyasını olgunlaştırır hem de toplumun huzurunu tesis eder."
Erişime açılan koleksiyona da dair de Şahin, "Koleksiyon, Makalat nüshalarından mecmualara, cönklerden menakıbnamelere, fıkıh, tefsir, tasavvuf, tıp ve edebiyat eserlerine kadar geniş bir yelpazeye sahiptir. Her biri yalnızca bir tarihi belge değil, Anadolu'nun kültürel ve manevi hafızasının bir parçasıdır." dedi.
- Koleksiyonun temel eserlerinden birisi "Makalat"
TÜYEK'te yazma eser uzmanı Faruk Ağartan ise Hacı Bektaş-ı Veli Dergahı Yazma Eser Koleksiyonu'nda 159 eserin tasavvuf, 93'ünün edebiyat, 15 cildinin Kur'an-ı Kerim ve 43'ünün Kur'an-ı Kerim Cüzü olduğu bilgisini vererek, ayrıca parapsikoloji, tarih, İslam ahlakı, dua, akaid, kelam, fıkıh, tıp ve gramer çeşitli alanlarda eserlerin olduğunu belirtti.
Ağartan, koleksiyonun temel eserlerinden biri olarak gösterilen "Makalat"ın Hacı Bektaş Veli'ye atfedilen en önemli eser olduğuna dikkati çekerek, koleksiyonda da çok sayıda nüshası bulunduğunu aktardı.
Koleksiyonda yer alan "Velayet-name" adlı eserin ise Hacı Bektaş Veli'nin hayatını ve kerametlerini anlatan menkıbe türünde bir eser olduğunu dile getiren Ağartan, Bektaşi tarikatını ele alan koleksiyondaki "Erkan- name" ve Fütüvvet- nameler" üzerine de konuştu.
Ağartan, Fuzuli'ye ait 11 eserin, Mevlana'nın "Mesnevi- Ma'nevi" adlı eserinin 3 nüshasının ve İbrahim Hakkı Erzurumi'nin "Marifetname" adlı eserinin tezhip ve bol miktarda şekil ve çizimlerin yer aldığı 1234/ 1819 tarihli nüshasının da koleksiyonda olduğunu sözlerine ekledi.
Programa ayrıca konuk olan İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) Genel Direktörü Prof. Dr. Mahmud Erol Kılıç, yazma eserlere dair kısa bir değerlendirme konuşması yaptı.
