AYDIN (AA) - ENES UZUN / MUSTAFA ÇELİK - Milli Mücadele yıllarında düşmana karşı gösterdiği kahramanlık dolayısıyla 'Efelerin Efesi' adıyla anılan Yörük Ali Efe, ölümünün 74. yılında minnetle yad ediliyor.
Kurtuluş Savaşı'nda Milli Mücadele saflarına ilk katılanlardan Yörük Ali Efe, arkadaşlarıyla henüz Yunanlılara karşı koymaktan söz edilmediği bir dönemde silaha sarılarak mücadeleye başladı ve yöre halkının cesaretini arttırdı.
'Efelerin Efesi' yaptıklarıyla tarihe 'Ege'de direnişin sembolü' olarak geçti.
Gösterdiği cesareti nesilden nesile anlatılan Yörük Ali Efe'nin mezarı, bir dönem karargah olarak da kullandığı Aydın'ın Yenipazar ilçesinde bulunuyor. Mezarın bulunduğu bölgedeki müzede ise kıyafetleri, silahları ve o döneme ait eşyalar sergileniyor.
Milli Mücadele kahramanını bağrına basan Aydın'da Yörük Ali'nin ismi bazı okullar ile cadde ve sokaklara verilirken, anıtı da bazı ilçe meydanlarını süslüyor. Ayrıca bazı Aydınlılar, onun kahramanlıklarını gelecek kuşaklara taşımak için evlatlarına 'Ali Efe' adını vermeyi bir gelenek haline getirdi.
- Milli şuurla düşmana yapılan ilk baskın
Aydın'ın Sultanhisar ilçesi Kavaklı köyünde 1895 yılında dünyaya gelen Yörük Ali Efe, 19 yaşında Birinci Dünya Savaşı sırasında ülkenin yönetim tarzından kaynaklanan asayiş sorunları nedeniyle Aydın dağlarındaki Alanyalı Molla Ahmet Efe'nin zeybek grubuna katıldı.
Aydın'ın 27 Mayıs 1919'da Yunanlar tarafından işgal edilmesinin ardından 57. Tümen Komutanı Şefik Aker tarafından Yörük Ali Efe ve arkadaşları Yunanlılara karşı direnişe davet edildi.
İzmir, Aydın ve Nazilli'nin düşman işgalinden kurtarılması için Milli Mücadele'de yer alan Yörük Ali Efe, 16 Haziran 1919'da Batı ve Güney Anadolu'da düzenli, bilinçli ve milli şuurla düşmana yapılan ilk baskın olarak tarihe geçen Malgaç Demiryolu Köprüsü yanındaki tam teçhizatlı düşman karakoluna baskın gerçekleştirdi. Yaptığı baskınlarla düşmanı büyük zarara uğrattı.
Düzenli ordunun kurulmasıyla emrindeki grubu orduyla bütünleştirdi, kendisi de Milli Aydın Cephesi Komutanı oldu.
Milli Mücadele'deki başarılarından dolayı TBMM tarafından İstiklal Madalyası verilen ve Cumhuriyet döneminde Yörük soyadını alan Ali Efe, Kurtuluş Savaşı'ndan sonra bir süre İzmir'de yaşadı.
İzmir'de 1951'de geçirdiği tramvay kazasında bacaklarını kaybeden Yörük Ali Efe, tedavi için gittiği Bursa'da 23 Eylül 1951'de hayatını kaybetti.
- 'Yunan ordusunun ilerleyişinin önü baskınlarla kesildi'
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Günver Güneş, AA muhabirine Yörük Ali Efe'nin başında bulunduğu Milli Aydın Alayı'nın Yunanlılara büyük darbeler vurduğunu söyledi.
Düşmana yapılan çete baskınların önemini dile getiren Güneş, 'Yunan ordusunun Ankara'ya ve Anadolu'nun içlerine doğru ilerleyişinin önü baskınlarla kesildi. Yörük Ali Efe'nin böyle bir misyonu var. Özellikle asker firarilerinin, asker kaçaklarının toplanıp önce Kuvayımilliye'ye, sonra düzenli orduya sevk edilmesinde, bu bölgenin güvenliğinin ve asayişinin sağlanmasında büyük bir otoriteydi.' dedi.
Güneş, Yörük Ali Efe'nin gözü pek bir vatansever olduğunu vurgulayarak, şöyle konuştu:
'Yörük Ali Efe elindeki müfrezesiyle Yunanlılara, Büyük Taarruz'a kadar baskın atmaya devam etti. Büyük Taarruz'da da kendisine verilen talimatla, Yunanlıları takip emriyle Küçük Menderes Havzası'na geçti Aydın dağlarından. Kiraz, Ödemiş, Tire üzerinden Torbalı, Bayındır hattından İzmir önlerine kadar Yunan ordusunu kendisine verilmiş olan kuvvetlerle takip etti. İzmir önlerinde durdu. Yörük Ali Efe'nin orduya inancını, Türk askerine inancını, onlara olan saygısını göstermek açısından, 'İzmir'e girmek Türk askerinin, Türk ordusunun hakkıdır.' deyip İzmir önlerinde durdu.'
