TEBRİZ (AA) - AHMET DURSUN - Selçukluların inşa ettiği ve sonraki dönemlerde genişletilerek bugün dünyanın en büyük kapalı çarşılarında biri olan İran'ın Tebriz şehrindeki Kapalı Çarşı, yüzyıllar boyunca ticaretin ve kültürün simgesi oldu.
İran'ın Doğu Azerbaycan eyaletinin merkezi Tebriz şehri, sadece tarihi ve kültürel kimliğiyle değil, aynı zamanda dünyanın en büyük kapalı çarşılarından birine ev sahipliği yapmasıyla da dikkat çekiyor.
Temelleri Selçuklular döneminde atılan Tebriz Kapalıçarşısı, İlhanlılar, Safeviler ve Kaçarlar döneminde genişletilerek bugünkü ihtişamına kavuştu. İpek Yolu üzerinde tarih boyunca önemli bir ticaret merkezi olan çarşı, yüzyıllar boyunca hem yerel halkın hem de yabancı tüccarların buluşma noktası oldu.
Başlangıçta Tebriz Çarşısı tarihi İpek Yolu üzerinde bir pazar olarak ortaya çıktı ancak zamanla boyutu ve önemi giderek arttı.
Selçuklu döneminde yalnızca ticaret yapılarına değil, aynı zamanda medreseler ve dini mekanlar da dahil olmak üzere kültürel mekanlara da ev sahipliği yapan çarşı, bu özelliğiyle Tebriz'in yalnızca ekonomik değil, sosyal ve kültürel bir merkez olarak gelişmesine katkı sağladı.
Çarşının gerçek anlamda gelişmesi ise 16. yüzyılda Safevi döneminde, ipek, baharat ve çeşitli malların satıldığı önemli bir ticaret merkezi haline gelmesiyle gerçekleşti. Bu refah, sonraki dönemlerde de devam etti ve çarşı yüzyıllar boyunca çeşitli yenileme ve genişletmelerden geçti.
Tebriz'de 1780'de meydana gelen 7,4 büyüklüğünde deprem kentin tarihi ticaret merkezini neredeyse kullanılamaz hale getirdi. Büyük yıkımın ardından Tebriz, Kaçarlar döneminde yeniden ayağa kaldırıldı. Özellikle çarşı ve dini yapılar, geleneksel İslam mimarisinin izlerini taşıyan onarımlarla bugünkü görünümüne kavuştu. 18. yüzyıl sonrası aslına sadık kalınarak yapılan bu restorasyonlar, Tebriz'in bugün UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan Kapalı Çarşı'sının şekillenmesinde belirleyici rol oynadı.
- 2010'da UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alındı
Tebriz Kapalı Çarşısı, tuğla örgülü yüksek kemerleri, dev kubbeleri ve ince işçilikli süslemeleriyle İslam mimarisinin şaheserlerinden biri sayılıyor. Çarşı içinde farklı meslek kollarının kümelendiği hanlar ve bedestenler bulunuyor. Her bölüm, hem işlevselliği hem de estetik dokusuyla ziyaretçilerine geçmişin atmosferini yaşatıyor.
Selçuklu döneminden kalma bu tarihi eser, bugüne kadar gelen eklemelerle 7 kilometre uzunluğa ulaşmış. Bugün, çarşıda 5500 dükkan, 32 mescid 7 medrese bulunuyor ve 47 farklı meslek erbabına ait 9 alt çarşı yer alıyor.
Kuyumcuların bulunduğu Emir Çarşısı, ayakkabı çarşısı ve çeşitli alt çarşılardan oluşan büyük bir ticaret merkezi olan çarşının en ünlü bölümlerinden biri, renk renk ve desen desen el dokuması Tebriz halılarının satıldığı halı çarşısı ya da Muzafferiye diye anılan kısım. Yalnızca alışveriş değil, aynı zamanda sanatın bir yansıması olan bu halılar, görsellikleriyle Kapalı Çarşı'nın ihtişamını da pekiştiriyor.
2010'da UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınan Tebriz Kapalıçarşısı, bugün hem yerli ve yabancı turistlerin yanı sıra tarih araştırmacıları için de cazibe merkezi. Ziyaretçiler, labirent gibi uzanan sokaklarında dolaşırken bir yandan alışveriş yapıyor, diğer yandan tarih içinde bir yolculuğa çıkıyor.
