SEMERKANT (AA) - TUĞBA ALTUN - Özbekistan'ın tarihi şehirlerinden, bir dönem bilimin ve kültürün merkezi olan Semerkant'ta, 8. yüzyıldan bu yana şehrin adını taşıyan ince, pürüzsüz ve dayanıklı özel kağıtlar üretiliyor. Dut ağacının dallarından üretilen Semerkant kağıdı, geleneksel üretim tekniğiyle dikkati çekiyor.
İpek Yolu güzergahında Doğu ile Batı kültürlerinin kesiştiği Semerkant'ta yeni inşa edilen İpek Yolu turizm bölgesinde kurulan kağıt fabrikasında, geleneksel tekniklerle kağıt üretme işi sürdürülüyor. Büyük bir el işçiliği ve emekle hazırlanan bu kağıtlar, ziyaretçilerden yoğun ilgi görüyor.
Talas Irmağı kıyısında 751 yılında yapılan savaşta Semerkant Beyi Abu Muslim'in askerlerinin ele geçirdiği çok sayıda Çinli esirin, hayatlarını kurtarmak için yerli zanaatkarlara kağıt üretiminin sırlarını öğrettiği ifade ediliyor.
8. yüzyılda Çinli esirlerden öğrenilen dut ağacı kabuğundan kağıt üretme tekniği halen kullanılıyor.
Semerkant kağıdının ününün, 9. ve 10. yüzyıllarda Müslüman ülkelerin yanı sıra Avrupa'ya kadar yayıldığı, o dönemde kaleme alınan birçok eserin Semerkant kağıdı üzerine yazıldığı, Semerkantlı kağıt ustalarının, 10. yüzyılda dünyadaki en ince, pürüzsüz, dayanıklı ve mürekkebi fazla emmeyen kağıt çeşitlerini üretmeyi başardığı belirtiliyor.
- Semerkant kağıdı çok aşamalı bir üretim aşamasından geçiyor
Semerkant kağıdının üretim sürecinde birçok aşama bulunuyor. İlk olarak Dut ağacından ince dal parçaları elde edilerek, yaklaşık 6 saat boyunca kaynatılıyor.
Kaynatılan dal parçalarının dış yüzeyi kolayca soyulabiliyor ve soyulan parçanın içinde kalan kısma erişiliyor. Elde edilen bu ürün, dayanıklılığı dolayısıyla herhangi bir ip gibi elle koparılamıyor.
Ezilmesini sağlayan bir araçla 10 saat boyunca dövüldükten sonra ortaya çıkan yumuşak ve yüzeyi kağıda benzeyen ürün, yaklaşık 15 litre suyun içine alınıyor. Bu işlem, ürünün bir çubuk yardımıyla suyun içinde karıştırılmasıyla devam ediyor.
Farklı boyutlarda kağıt şeklindeki levhaların üzerinde dut ağacının dalından elde edilen ve birçok aşamadan geçen tortular yer alıyor.
Kağıt olma yolundaki bu ürünü kurutmak için suyu emen ince bez gibi bir malzeme kullanılıyor. Sonrasında kağıtlar yaklaşık 32 kilogram ağırlığındaki bir taş yardımıyla eziliyor. Kuruması için kullanılan ince malzemenin ayrılması ve yaklaşık 1 gün boyunca kurutulmasıyla Semerkant kağıdının üretimi tamamlanmış oluyor. Kurutma işlemi kış aylarında 5 ila 10 gün sürebiliyor.
Son olarak kurutma aşamasının ardından boynuz ve kabuk gibi materyaller kağıdın yüzeyinin daha pürüzsüz hale gelmesi için kullanılıyor.
Dayanıklılığıyla bilinen Semerkant kağıdı, aynı zamanda okurların diğer kağıt türlerine göre gözlerini daha az yoruyor.
Şu anda bu geleneksel üretim tekniğinin sürdürüldüğü Konigil Meros Kağıt Fabrikası, küçük ahşap yapıları ve bahçesiyle de ilgi çekiyor.
Turistlerin de ziyaret ederek Semerkant kağıdının üretim sürecine ilişkin bilgi edinebildiği ve hatta buna şahit olabildiği fabrikada, kağıtlar, zarflar, kartpostallar ve not defterleri gibi Semerkant kağıdından yapılan farklı hediyelik eşyalar da satılıyor.
- 300 yıl sonra yeniden canlandırılan Semerkant kağıdı geleneksel üretimi
Konigil Meros Kağıt Fabrikasının Yöneticisi Zarif Mukhtorov, AA muhabirine, Semerkant'ta 8. yüzyıldan kalma kağıt üretim tekniğini yaklaşık 300 yıl sonra Konigil köyünde yeniden canlandırdıklarını söyledi.
Mukhtorov, Semerkant kağıdının ipek kağıdı olarak da bilindiğine işaret ederek, birçok el yazmalarının Semerkant kağıdı sayesinde bugünlere dek korunabildiğini dile getirdi.
Şu anda bu kağıdın, el yazmalarının ömrünü 1000 yıllara kadar uzatmayı sağlayabileceğini belirten Mukhtorov, 'Tamir edilecek, restore edilecek çok sayıda kitaplarımız, el yazması eserlerimiz var.' dedi.
Mukhtorov, fabrikaya dünyanın birçok yerinden ziyaretçilerin geldiğini ifade ederek, 'Konigil köyünde Semerkant kağıdı üretimiyle ilgili 8. yüzyıla ait tekniği kendi gözleriyle görüyor ve bu süreçle yakından tanışıyorlar. ' diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan'ın da 2022'de kendilerini ziyaret ettiğini ve Semerkant kağıdını incelediğini belirten Mukhtorov, 'Bizleri Türkiye'ye davet etti. Türkiye'ye giderek tarihi yerler ve Türk halkının kültürüyle yakından tanıştık.' ifadesini kullandı.
